เจ้าพ่อพญาแล (พระยาแล) หรือ พระยาภักดีชุมพล (แล) เป็นอดีตเจ้าเมืองของชัยภูมิคนแรก ผู้มีความซื่อสัตย์ต่อแผ่นดิน วีรกรรมของท่านปรากฏในปี พ.ศ.2369 เมื่อเจ้าอนุวงศ์เกลี้ยกล่อมผู้คนให้เข้าเป็นพวก แต่ท่านไม่ยินยอมจนถูกจับประหารชีวิต ณ บริเวณใต้ต้นมะขามใหญ่ ริมหนองปลาเฒ่า บ้านหนองหลอด ต.รอบเมือง จ.ชัยภูมิ ราษฎรได้พร้อมใจกันตั้งศาลขึ้นเรียกขานกันสืบต่อมาว่า ´ศาลเจ้าพ่อพญาแล´ และในปี พ.ศ.2521 ได้มีการสร้างเหรียญที่ระลึกขึ้น
... สมัยแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยานั้น บริเวณเมืองชัยภูมิยังเป็นดินแดนรกร้าง จนล่วงมาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีชายผู้หนึ่งชื่อ ´แล´ เคยเป็นข้าราชสำนักในเวียงจันทน์ อพยพมาตั้งถิ่นฐานที่บ้านน้ำขุ่น หนองอีจาน (ปัจจุบันคือ บ้านชีลอง) แต่ก็ยังส่งส่วยให้เจ้าอนุวงศ์มิได้ขาด จนได้รับตำแหน่งเป็นเจ้าเมืองชัยภูมิ แล้วตั้งบ้านเมืองใหม่ขึ้นที่ ´บ้านหลวง´
ในปี พ.ศ.2367 บ้านหลวงได้ยกฐานะเป็น ´เมืองชัยภูมิ´ ขึ้นตรงต่อนครราชสีมา และนายแลได้สวามิภักดิ์ต่อกรุงเทพฯ เมื่อเจ้าอนุวงศ์ยกทัพเข้ามาตีกรุงเทพฯ ในปี พ.ศ.2369 โดยมีอุบายว่าจะมาช่วยกรุงเทพฯ รบกับอังกฤษ และสามารถยึดเมืองนครราชสีมาได้ โดยกวาดต้อนผู้คนจะนำไปเวียงจันทน์ จนเกิดวีรกรรมของ คุณหญิงโม หรือ ท้าวสุรนารี ที่ทุ่งสัมฤทธิ์ ขึ้น บรรดาเมืองใกล้เคียงรวมทั้งชัยภูมิได้ยกกำลังไปช่วยชาวไทยสยามตีกระหนาบจนทัพเจ้าอนุวงศ์แตกพ่ายไป
ศาลเจ้าพ่อพญาแล
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แต่งตั้งนายแลเป็น พระยาภักดีชุมพล (แล) เป็นเจ้าเมืองชัยภูมิคนแรก แต่ทหารเจ้าอนุวงศ์ที่ยังกระจัดกระจายอยู่แถบนั้นเกิดความแค้น ยกทัพบุกเข้าจับพระยาภักดีชุมพลทำการประหารเสีย ณ บริเวณใต้ต้นมะขามใหญ่ ริมหนองปลาเฒ่า ด้วยความดีงามและความจงรักภักดีต่อชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ประชาชนจึงพากันตั้งศาลขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ที่โคนต้นมะขามเฒ่า เรียกว่า ´ศาลเจ้าพ่อพญาแล´
อนุสาวรีย์เจ้าพ่อพญาแล
ต่อมาเมื่อพระยาภักดีชุมพล (ที) ย้ายมาเป็นเจ้าเมือง ได้ย้ายที่ตั้งเมืองชัยภูมิมาอยู่ที่บ้านหินตั้ง และในปี พ.ศ.2475 นายช่วย นนทะนาคร ผู้ว่าราชการจังหวัดชัยภูมิในสมัยต่อมา ได้ริเริ่มสร้าง “อนุสาวรีย์เจ้าพ่อพระยาแล” ขึ้นที่บริเวณสี่แยกถนนหน้าศาลากลางจังหวัดชัยภูมิ โดยแล้วเสร็จในปีนั้น และกำหนดให้มี ‘การฉลองอนุสาวรีย์เจ้าพ่อพระยาแล’ เป็นประเพณีสืบทอดกันต่อมาในวันที่ 12 มกราคมของทุกปี ...
เหรียญเจ้าพ่อพญาแล ปี 21
ด้วยวีรกรรมความกล้าหาญของท่าน ทำให้ผู้คนเคารพเลื่อมใสศรัทธา จึงมีการจัดสร้าง ´เหรียญเจ้าพ่อพญาแลรุ่นแรก ปี พ.ศ.2521´ เป็นเนื้อทองแดง หูในตัว ด้านหน้า ยกขอบเส้นลวดนูนรอบเหรียญหนึ่งเส้น ตรงกลางเป็นรูปเหมือนของท่าน หน้าตรงครึ่งตัว แต่งเต็มยศเยี่ยงขุนนางไทย สวมเสื้อลายกนก มีอักษรไทยด้านล่างว่า ´เจ้าพ่อพญาแล´ ด้านหลัง ยกขอบเส้นลวดนูนขึ้นหนึ่งเส้น ตรงกลางมี ‘ยันต์น้ำเต้า’ ขมวดหัวยันต์ มีอักษรขอม ‘มะ อุ อะ’ ชัก ‘ยันต์อุณาโลม’ 3 ตัว ขมวดหัวยันต์ ประดิษฐานอักษรขอมหัวใจพระเจ้าห้าพระองค์ ‘นะ โม พุท ธา ยะ´ กลางยันต์มีอักษรขอมเป็นตัว ‘มิ’ ด้านล่าง เป็นอักษรขอม ´พุทธะสังมิ´ และ ´๒๕๒๑´ มีอักษรไทยโค้งตามเหรียญว่า ´พระยาภักดีชุมพล(แล) จังหวัดชัยภูมิ’
เหรียญเจ้าพ่อพญาแลรุ่นแรก ปี พ.ศ.2521 นี้ ตอนสร้างมีการประกอบพิธีชัยมังคลาภิเษกอย่างเข้มขลัง ด้วยคุณูปการคุณงามความดีของท่าน และปรากฏเรื่องราวอัศจรรย์ที่ท่านคอยปกปักรักษาผู้คนให้อยู่เย็นเป็นสุข จึงเป็นเหรียญที่ได้รับความนิยมสะสมและแสวงหามาก โดยเฉพาะในจังหวัดชัยภูมิและพื้นที่ใกล้เคียง นับเป็นเหรียญมงคลเหรียญหนึ่งที่น่าเก็บสะสมไว้ครับผม
โดย อาจารย์ราม วัชรประดิษฐ์ แฟนพันธุ์แท้พระเครื่อง